Türkiye'de haftalık 60 saatin üzerinde çalışan işçiler artıyor. Ancak fazla mesai ücrete dahil olsa bile yıllık sınır 270 saatle sınırlı.
FAZLA MESAİ ÜCRETE DAHİL OLSA DA SINIRI VAR
Türkiye, haftalık çalışma süresi açısından dünya sıralamasında üst sıralarda yer alıyor. Çalışanların %15’i haftada 60 saatten fazla çalışıyor. Ancak birçok işçi, yaptığı fazla mesainin karşılığını alamıyor. İş sözleşmelerine eklenen “fazla çalışma ücrete dahildir” ifadesi, işverenler tarafından sınırsız mesai yaptırma hakkı gibi yorumlansa da, bu uygulamanın yasal sınırları net.
İŞ KANUNU: HAFTALIK SINIR 45 SAAT
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, haftalık normal çalışma süresi 45 saattir. Bu sürenin üzerindeki her saat, %50 zamlı ücret olarak ödenmelidir. Çalışma günlerine dağılımda günlük 11 saati aşmamak, iki aylık dönemlerde haftalık ortalamayı bozmamak şartıyla esneklik tanınabilir.
YARGITAY: “ÜCRETE DAHİL” SINIRSIZ MESAİ ANLAMINA GELMEZ
Yargıtay uygulamalarına göre iş sözleşmelerine eklenen 'fazla çalışma ücrete dahildir' hükmü, ancak bazı şartlara bağlı olarak geçerlidir:
-
Yıllık 270 saatten fazla olamaz.
-
İşçi asgari ücretin üzerinde maaş alıyor olmalıdır.
Yargıtay, bu tür ifadelerin yalnızca 270 saate kadar olan fazla mesaiyi kapsadığını, üzerindeki çalışmalar için ayrıca ödeme yapılması gerektiğini belirtiyor.
HESAPLAMA NASIL YAPILIYOR?
İşçinin bir yıldan az çalıştığı durumlarda, 270 saatlik sınır orantılı olarak hesaplanıyor. Örneğin 10 ay 18 gün çalışan bir işçi için sınır yaklaşık 238,5 saat olarak kabul ediliyor.
ÜCRET YERİNE İZİN HAKKI VAR
Fazla mesai yapan işçi, yazılı talepte bulunması durumunda zamlı ücret yerine 1 saate karşılık 1,5 saat izin kullanabilir. Ancak bu izin, genel tatil veya yıllık izin süresiyle birleştirilemez ve 6 ay içinde kullanılması gerekir.
FAZLA MESAİ ÜCRETİNDE 5 YILLIK ZAMANAŞIMI
fazla mesai ücretine ilişkin hak talebi, son 5 yılı kapsıyor. İşçi dava açtığında sadece bu süre içerisindeki alacaklarını talep edebilir.
SENDİKALI İŞÇİLER DAHA AVANTAJLI
Sendikalı ve toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışan işçiler, genellikle fazla çalışma ücretlerini eksiksiz alabiliyor. Ancak sendikasız işçiler, işten çıkarılma korkusuyla çoğu zaman haklarını talep edemiyor. Bu da uzun çalışma saatlerine rağmen adil ücret alınamaması sonucunu doğuruyor.
