Avrupa Adalet Divanı, Polonya parlamentosunca çıkarılan yüksek yargı mensuplarının yaş haddinden emekliye sevkini sağlayan yasanın AB Anlaşması’nın 19. maddesinin 1. fıkrasına aykırı olduğuna hükmetti. Divan bugün açıkladığı kararda, “Yargıçları emekliliğe sevk eden bu yasa yargıç güvenliği ilkesi ve onun ayrılmaz bir parçası olan yargı bağımsızlığı ilkesine aykırıdır” ifadelerini kullandı.
Son yıllarda yargı alanında çıkardığı yasalarla Avrupa Birliği gündemini sıkça meşgul eden Polonya’ya bir kötü haber de Avrupa Adalet Divanı’ndan geldi. Adalet Divanı, geçtiğimiz yıl Polonya parlamentosunda kabul edilen yüksek yargı üyelerinin emeklilik yaş haddini 70’ten 65’e düşürerek görevdeki yargıçların üçte birini emekliye sevk eden yasaya ilişkin kararını açıkladı. Divan, söz konusu yasanın AB Anlaşması’nın 19. maddesinin 1. fıkrasına aykırı olduğuna hükmederken, Polonya’nın yargıç güvenliği ilkesi ve onun ayrılmaz bir parçası olan yargı bağımsızlığı ilkesini ihlal ettiğini belirtti. Divan kararında, “Yargıçların tarafsızlığı ve bağımsızlığının güvencesi onları dışarıdan gelebilecek her türlü müdahale ve baskıya karşı korumayı gerektirir. Yüksek yargı hakimlerini emekliliğe sevk eden söz konusu yasa bu gerekliliği yerine getirmemektedir” denildi.
Ancak Avrupa Adalet Divanı’nın bugünkü kararı Avrupa Komisyonu’nun Polonya’da yargıç güvenliği ve yargı bağımsızlığının tehlikede olduğu iddiasını onaylar nitelikte olup, hukuki açıdan bir yaptırıma sahip bulunmuyor. Çünkü Polonya, Adalet Divanı’nın aleyhinde karar vereceği duyumları üzerine geçtiğimiz Aralık ayında çıkardığı yeni yasa ile geri adım atmış, emekliye sevk edilen yargıçlara geri dönüş yolunu açmıştı.
Ne olmuştu?
Polonya’da 3.5 yıldır iktidarda bulunan muhafazakar ve milliyetçi Hukuk ve Adalet Partisi (PiS) tarafından çıkarılan yasa ile yüksek yargıçların emeklilik yaşı 70’den 65’e çekilmiş, 65 yaşını dolduran yargıçların görevlerine devam etmek istemeleri halinde bir dilekçe ve sağlık raporuyla Cumhurbaşkanına başvurmaları şartı getirilmiş, ancak söz konusu yargıçların göreve devam edip etmeyecekleri Cumhurbaşkanının değerlendirmesine bırakılmıştı. Yasanın yürürlüğe girdiği geçtiğimiz Temmuz ayında 73 yüksek yargı üyesinden 27’si emekliye sevk edilmiş, Yüksek Yargı Başkanı Malgorzata Gersdorf ise anayasaya göre görev süresinin 2020 yılında dolacağını, anayasayla belirlenen görev süresinin hiçbir yasayla kısaltılamayacağını belirterek koltuğunu bırakmamıştı. Hükumetle yargı mensupları arasında patlak veren kriz neticesinde halk sokaklara dökülmüş, söz konusu yargı reformunun ülkede hukukun egemenliği ve yargı bağımsızlığını ortadan kaldıracağı, bu durumun Avrupa Birliği Anlaşması 19. maddesinin ihlali anlamına geldiği gerekçesiyle Avrupa Komisyonu, Polonya’yı Avrupa Adalet Divanı’na şikayet etmişti.
Bu süreçte Komisyon yetkilileri ile çok defa bir araya gelen Polonyalı yetkililer, Avrupa Komisyonu üyelerini söz konusu değişikliğin hukukun egemenliği ilkesini ayaklar altına almadığına ikna etmeye çalışmış ancak görüşmelerden bir sonuç elde edilememiş, Polonya Avrupa Komisyonu’nun talebi üzerine 27 Haziran 2018 tarihinde Lüksemburg’da gerçekleştirilen oturumla sorguya çekilmişti. Geçtiğimiz Aralık ayında acil olarak Polonya’nın durumunu görüşen Avrupa Adalet Divanı ise yüksek yargıçların emekliye sevk edilme işleminin yürütmesinin durdurulmasına, yaş nedeniyle emekliye sevk edilen hakimlerin derhal görevlerine dönmelerine hükmetmişti. Polonya hükümeti ise Adalet Divanı’nın önümüzdeki süreçte aleyhinde vereceği olası bir karar öncesi emekliye sevk edilen yüksek yargıçların göreve dönüşünü sağlayan yeni bir yasa hazırlamış, söz konusu yasa yine geçtiğimiz Aralık ayında Cumhurbaşkanı Andrzej Duda tarafından onaylanmıştı.
