Pers mühendisliğinin harikası qanat sistemi, çölleri vahaya çevirdi. 2700 yıllık bu yapı hâlâ su taşıyor, sürdürülebilirliğe ışık tutuyor.
PERSLERİN SUYLA YAZDIĞI TARİH: QANAT SİSTEMİ
3000 yıl önce, İran çöllerinin derinliklerinde bir mucize doğdu. Antik Pers mühendisleri, tarihin en zorlu coğrafyalarından birinde, sadece yerçekimini kullanarak su taşıyan bir sistem inşa etti: qanat ya da Türkçesiyle kanat.
MAKİNE YOK, POMPA YOK — SADECE ZEKÂ VE AZİM
Qanat sistemi; dağların içindeki yeraltı su kaynaklarına ulaşan, hafif eğimle ilerleyen yeraltı tünellerinden oluşuyor. Bu tünellerin bazıları 50 kilometreyi, derinlikleri ise 300 metreyi aşıyor. Yapıldığı günden bu yana hiçbir motor gücüne ihtiyaç duymadan çalışan sistem, yüzyıllardır çiftliklere, evlere, hamamlara ve şehir merkezlerine su taşıyor.
ÇÖLDEN VAHAYA: KÜLTÜRÜN VE YAŞAMIN MERKEZİ
Bu sistem sayesinde Yazd, Gonabad ve Nişabur gibi şehirler kuraklığın ortasında adeta yeşeren vahalara dönüştü. Qanatlar; geniş meyve bahçeleri, verimli tarım alanları, hamamlar ve şehir altyapılarının temelini oluşturdu. Antik Pers İmparatorluğu'nun gelişiminde belirleyici rol oynayan bu su kanalları, aynı zamanda sosyal ve ekonomik hayatın da can damarıydı.
2700 YILDIR ÇALIŞIYOR
Gonabad kentindeki en eski qanatlardan biri, 2700 yıl önce inşa edildi. 300 metre derinlikteki kuyusundan bugün hâlâ su çekilebiliyor. Roma İmparatorluğu’ndan daha eski olan bu yapı, günümüzde bile yüzlerce kişiye içme ve tarım suyu sağlıyor.
UNESCO’DAN DÜNYAYA MESAJ: SÜRDÜRÜLEBİLİR GELECEK BURADA
UNESCO, İran’ın qanat sistemini Dünya Mirası Listesi’ne aldı. Bu karar, sadece tarihi değerleri nedeniyle değil, aynı zamanda modern dünyanın su krizine çözüm sunabilecek sürdürülebilir bir model olması nedeniyle alındı.
BİR MEDENİYETİN SESSİZ MİRASI
Antik İran’dan günümüze, qanat sistemleri sessizce ama kararlılıkla yaşamı taşımaya devam ediyor. Bu kadim mühendislik başarısı, hem tarih hem de çevre bilinci açısından modern dünyaya ilham veriyor.
