Ağustos Gölcük Depremi'nin 22. yıldönümünde, Bursa Jeoloji Mühendisleri Odası Başkanı Engin Er ile Bursa'nın olası bir depreme ne kadar hazır olduğunu anlattı.
Bursadabugün'e konuşan Engin Er şunları söyledi; "Merkez üssü Kocaeli'nin Gölcük ilçesi olan 17 Ağustos Depremi, 22 yıl önce Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın kırılmasıyla meydana geldi. Depremin ardından Jeoloji Mühendisleri Odası'nın yayınladığı rapora göre, Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın üzerindeki alanlar depremde 4 metre sağa ve ileriye doğru kaydı.
Gölcük Depremi, 1939 yılında Erzincan'da gerçekleşen 7.9 şiddetindeki depremden sonra Türkiye'de yaşanan en büyük deprem olayı olarak kayıtlara geçti. Depremin etkilediği İstanbul, Bolu, Bursa, Eskişehir, Sakarya ve Yalova kentlerinde de can ve mal kaybı oldu.
- Ülkemiz bir deprem ülkesi, altından aktif fay hattı geçen onlarca kentimiz var. Bursa da bu kentlerden biri... Deprem riskine karşı Bursa'nın mevcut durumu nedir? Büyük Marmara Depremi'nde neler bekliyor bizleri?
"Türkiye'nin yaşadığı en büyük depremlerden biri bekleniyor. 7.6 şiddetine varan büyüklükte bir deprem bekleniyor. Dolayısıyla Marmara Bölgesi'nde oluşabilecek böyle bir depremde yalnızca İstanbul değil; Tekirdağ, Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Çanakkale şehirlerinin hepsi etkilenecek. Aynı zamanda kıyı bölgelerinde de tsunami tehlikesini oluşturması beklenen bir deprem. Geçmiş yıllarda Marmara Denizi içinde olan depremlerde tsunami oluştuğunu biliyoruz."
BURSA'NIN ALTINDA 3 FARKLI AKTİF FAY HATTI BULUNUYOR
"Yalnızca Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde oluşabilecek bir deprem de söz konusu değil elbette. Doğrudan Bursa'yı etkileyebilecek depremler de var. Bunlardan bir tanesi İznik Gölü'nün altından başlayıp Gemlik'te birkaç kola ayrılan ve Orhangazi'de bir segmenti olan fay hattı, bir diğeri Mudanya'nın hemen denizle birleştiği noktadan Karacabey'e doğru devam eden bir fay hattı. Bu da Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın güney kolu olarak adlandırılıyor. Burada da 7 büyüklüğünde deprem üretme potansiyeli olan fay hatları var. Üçüncüsü de 1855 yılında 'küçük kıyamet' olarak adlandırılan depreme neden olan fay hattıdır. Bu fay hattı İnegöl'den başlayıp Yıldırım'a doğru devam eder. Osmangazi'de karakter değiştirmekle birlikte Nilüfer'den Mustafakemalpaşa'nın Ulubat Gölü'ne doğru uzanan bir fay hattıdır. Ayrıca bu hat Yıldırım'da birkaç segmente ayrılıyor ve yerleşim yerlerinin de altından geçiyor. Yani bu 3 fay hattı üzerinde oluşabilecek bir depremden de Bursa etkilenecek. Dolayısıyla biz İstanbul'dan daha fazla duyarlı ve dikkatli olmalıyız."
17 İLÇEDEN 14 TANESİNİN KENDİ FAY HATTI VAR
"Türkiye'de 18 civarında fay hattı şehirler merkezlerinden geçiyor. Bursa da bu şehirler arasında en önemli olanlardan, çünkü altından birkaç fay hattı geçiyor. Bursa'nın 17 ilçesi var, 14 tane ilçesinin kendi adıyla anılan fayı var. Bunlar Bursa Fayı, Mustafakemalpaşa Fayı, Karacabey Fayı, İznik Fayı, Gemlik Fayı, Orhangazi Fayı, Orhaneli Fayı diye gidiyor. Bu fay hatları diri ve canlı faylar olarak Bakanlık tarafından 2012 yılında yayınlandı hatta.
Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın 3 kolu bulunuyor; kuzey kolu, orta kolu ve güney kolu. Güney kolu fay hattı Bursa üzerinden geçiyor ve burada da 14 ilçenin kendi adıyla fay hatları bulunuyor. 1855 Depremi bu fay hattında gerçekleşmiştir ve 7 büyüklüğünde bir depremdir. Dolayısıyla Bursa depremsellik anlamında böyle bir durumdayken bizlerin kısa, orta ve uzun vadede bir hazırlık içinde olmalıyız."
- Marmara Bölgesi'nde bulunan iller ve özellikle Bursa, Marmara Depremi'ne ne kadar hazır?
"1855 DEPREMİNİN BURSA'DA TEKRARLANMA POTANSİYELİ VAR"
"Gerçekleşecek olan depremlerin büyüklüğünü biliyoruz, nerede olacağını biliyoruz, fay hatlarının deprem üretme potansiyelini biliyoruz. Bilemediğimiz sadece zaman. Ama zamanıyla ilgili de aslında doğru çalışmalar yapılmıyor. Marmara Denizi'nde yapıldı bu çalışmalar. Buna göre, yaklaşık 30 yıl içerisinde yüzde 60 deprem olasılığından bahsediliyor. Ama 1855 Depremini üreten fay hattı üzerinde (Bursa'da) bu tür paleosismolojik bir çalışma hala yapılmış değil. Bu da yapılmış olsa aslında zamanla ilgili de yorum yapılabilir. Öte yandan bazı kaynaklarda da 1855 Depremi için 130 ile 180 yıl arasında tekrarlama potansiyeli var deniliyor. 130 yıl olsa zaten tarih geçmiş demektir. 180 yıl ise demek ki çok fazla vakit kalmamış, yani 2035 yılına tekabül ediyor.
Paleosismolojik çalışma yapılsa, bu konuda daha net bilgi de oluşturabiliriz. Büyükşehir Belediyesi bu çalışmayı yapabilir, pahalı çalışmalar da değil bunlar. Fakat ilçe belediyeleri sorumluluğunda olmamalı bu. Çünkü örneğin Nilüfer'de bir fay hattını inceliyorsunuz, Osmangazi'ye geldiğinizde bırakmak doğru değil. Fay segmentinin tamamını incelemeniz lazım. Dolayısıyla Bursa bütüncül bir şekilde masaya yatırılmalı ve yine bütüncül bir plan yapılmalı. Ardından depremle ilgili tedbirler konuşulmalı."
"TÜRKİYE'DE DENETLEME SİSTEMİ YOK"
"1999 yılından bu yana çok şey yapıldı elbette. 1999'dan önce zemin etüdü diye bir kavram yoktu. Çok nadir projelerde vardı. 19999 Depremi sadece Bursa için değil, Türkiye için depremsellik anlamında bir milat oldu. Daha sonra kentsel dönüşüm geldi. Aslında bizim bunu fırsata dönüştürüp doğal afetlerle ilgili bir kentsel dönüşüm yapmamız lazım. Çünkü doğal afet sadece depremden ibaret değil. Biz selde de can kayıpları yaşadık, heyelanlar bir sürü ailenin evlerini boşaltmasına sebep oldu. Bursa hala bu tehlikeleri yaşama potansiyeline sahip. Dolayısıyla birçok şey yapıldı, zemin etütleri, planlama bazlı jeoteknik etütler geldi ama bunların hepsine uyuluyor mu, maalesef uyulmuyor.
Öncelikle denetleme sistemi yok. Bursa hem depremsellik anlamında riskli illerden bir tanesi hem de bir sanayi bölgesi. Organize sanayi bölgeleri ise denetimden çok çok uzak. Yani yapılan çok şey var ama yapılacak da daha birçok şey var. Yapı Denetim Kanunu'nun revize edilmesi lazım, büyükşehir yönetmeliklerinin değişmesi lazım. Birincisi, Bursa'da doğal afet anlamında planlamanın yeniden yapılması lazım; ikincisi de denetlemenin çok daha sıkı bir şekilde yapılması lazım."
- Bursa'da hangi mahalleye gitsek inanılmaz dar sokaklar, birbirine yapışık binalarla karşılaşıyoruz. Böyle bir kentte Büyük Marmara Depremi gerçeğini konuşuyoruz. Gölcük Depremi'nde 18 bin can kaybı yaşamıştık. Yarın Bursa'da böyle bir depremi yaşadığımızda nelerle karşılaşacağız?
"Şu ana kadar anlattığım her şey deprem öncesi yapılması gerekenlerle ilgiliydi. Deprem sırası ve sonrası ile ilgili yapılması gerekenler de ayrı bir konu. Şu anda Bursa'da bazı sokaklara itfaiye, ambulans giremiyor. Bütüncül plan yapılmalı demiştim, bu planın da zaten deprem öncesi, sırası ve sonrasını kapsayacak biçimde yapılması lazım."
"HERKES DİKKATLİ OLMALI FAKAT BURSA DAHA DİKKATLİ OLMALI"
"Eskiden deprem sırasında şöyle durun, şu eşyanın yanına sığının, deprem çantanız mutlaka olsun diye anlatılırdı. Bunları da unuttuk artık. Belli bir nesil bu konuda bilinçlendi ama bu eğitimin sürekli olarak verilmesi, okullarda başlaması lazım. İzmir Depremi'nde 17 tane bina yıkılmıştı. Bütün Türkiye oraya girdi, buna rağmen kaç gün sürdü enkazı kaldırmak. Gölcük Depremi'nde insanların cesetleri haftalarca enkaz altında kaldığı için koktu. Dolayısıyla bizim çok ciddi bir hazırlık yapmamız lazım. Artık yarın deprem olacakmış gibi, bu konuyu Türkiye'nin gündeminden kaldıracak şekilde hazırlık yapmamız lazım. Bu noktada devlete de yerel yönetimlere de vatandaşlara da görev düşüyor. Hep birlikte bütüncül bir bakış açısıyla bizim bu işi organize etmemiz lazım.
Bu deprem olacak. 1855 Depremi olduğu gibi Kuzey Anadolu Fay Hattı'nda 7 büyüklüğünde bir sürü deprem oluyor. Bugün Ege Bölgesi'nde neredeyse 3 günde bir deprem oluyor. Ege Bölgesi'nin depremselliğini etkileyen iki-üç faktör var ve Bursa da etkilenen bölgelerin hemen kenarında bulunuyor. Bursa'nın bir dezavantajı da var. Depremi mesela iki dalga arasındaki zamandan faydalanıp biraz elektriği, suyu keselim şeklinde bir avantajımız da yok. Çünkü deprem dalgasının bize gelmesiyle ilgili, binalar arasında 1 saniye zaman farkı var. Herkes dikkatli olmalı fakat Bursa daha dikkatli olmalı."
