Buzdolabının üretilmediği dönemlerde İnegöl’de dondurma üreticilerinin dondurmaları muhafaza etmesi için kullandıkları buzlar Uludağ eteklerinde muhafaza edilerek yazın eşek katır sırtlarında İnegöl’e getiriliyordu.
Buzdolabı öncesi yaz aylarında içecekleri soğutmak, yiyecekleri dondurmak ve serin tutmak amacıyla kar ve buz kullanılıyordu. Kar ve buz satışı yapan kişiler aynı zamanda kış şartlarında kar ve buzu depolayan, yaz aylarına kadar koruyup muhafaza eden kişilerdi.
Karlar başlarken, önce dağda kayaların dibinde veya oyuğunda güneşten fazla etkilenmeyen bir yer seçilir, temizlenir, düzeltilir, yağan kar istiflenerek saklanırdı. Bir başka usul de büyük kar çukurları kazarak, karın yağmasını beklemekti. Kar yağınca çukurların etrafındaki o karları toplarlar ve kazılan çukurları doldururlardı.
Tahta tokmaklarla döverek karı sıkıştırırlar, hazırladıkları çukurların içindeki sıkışmış karları daha sonra hasırla örter ve hazırladıkları çukurları kapatırlarmış. Kış boyu temin edilen tonlarca kar ve buz, karcı esnafı tarafından bu kuyularda muhafaza ediliyordu.
Toprağın altında muhafaza edildiğinden karlar erimez, Mayıs ayı gelip havalar ısındığında, dondurma mevsimi geldiğinde, çukurları bir kenardan açarlar ve büyük testerelerle donmuş ve muhafaza altına alınmış bölümleri bloklar halinde keserek yeniden kapatırlarmış.
21 kuşaktır Bursa’da Uludağ’dan buz getirip saraya İstanbul’a Padişah’ın Sarayına taşıyan bir ailenin varlığını biliyoruz. Buzcular ailesi 1940 yılına kadar Uludağ’dan buz getirip satmış. Aileden İsmail Buzcular çocukluk yıllarında Bursa’da Tuz Pazarında 45-50 buzcu katırını saydığını hatırlıyor.
Edebey Köyü’nden İbrahim Altınok ise , “Çocukluğunda Uludağ eteklerinde tarlada çalışırken, hayvan otlatırken 50-60 at ve eşekle, kalın çuvalların içinde buzları İnegöl’de dondurmacılara götürenleri yol boyuna oturup seyrederdik ”şeklinde ifade ediyor.
Çocukluğum Cerrah Yolu’nda geçtiği için kıl keçe torbalarda samanla izole edilmiş buz kalıplarını aynı şekilde sıkıştırılmış kar çuvallarını eşek ve atların üzerinde ben de çok iyi hatırlıyorum. Gün ışımadan tamamen gece yolculuğu yaparak, buz ve kar’ları yerlerine ulaştırırlardı.
Müşterileri dondurmacılar, şerbetçiler, kahvehaneler, çay bahçeleri, soğuk içecek satılan bütün yerler olurdu. Türkiye’deki ilk buz fabrikası İstinye Buz Fabrikasıdır. İlçemizdeki Buzhane 19 Nisan 1967 tarihinde faaliyete geçince karcılık mesleği de ortadan kalkmış oldu.
